‘Yerli’ üreticiyi güçlendirelim
Barış Ferit PARLAK
Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi tarafından hazırlanan Uluslararası Doğrudan Yatırım Stratejisi (UDY) ile 5 yılda en az ‘bin 650 nitelikli yabancı şirketin’ Türkiye’ye yatırım yapması hedefleniyor.
Hedefler arasında, Türkiye’nin binde 8 pay aldığı ve 2023 yılında 1.33 trilyon dolara gerileyen küresel UDY’den 2028 yılında yüzde 1.5 oranında pay alarak, yıllık 20 milyar doların üzerinde nitelikli yatırım çekmek de yer alıyor. Ayrıca, önümüzdeki 5 yıllık süreçte, toplam 60 milyar dolarlık nitelikli doğrudan yabancı yatırım bekleniyor.
2024-2028 dönemini kapsayan UDY Stratejisi’ne kamu kuruluşlarının uyumu ile ilgili Cumhurbaşkanlığı Genelgesi de Resmi Gazete’de yayımlandı. Strateji belgesinde iklimle mücadele, yerel üreticilerin desteklenmesi, yabancı yatırımın istihdam piyasasına katkısı gibi başlıklar ön plana çıkıyor.
Buna göre, Türkiye’deki mevcut uluslararası yatırımcılar ile yerel tedarikçi firmaların iş birlikleri geliştirilecek. Yerel firmaların küresel değer zincirlerine entegrasyonu artırılacak. Dünya ticaretinde yaşanan ekonomik gelişmeler göz önünde bulundurularak Türkiye’nin taraf olduğu ikili ve çok taraflı anlaşmaların (Gümrük Birliği, serbest ticaret anlaşmaları, çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları vb.) güncellenecek ve yeni anlaşmalar hayata geçirilecek.
Yüksek ücretli istihdam sağlayacak alanlara özel önem
Nitelikli iş alanları oluşturarak yüksek ücretli istihdam sağlayan yatırımlara önem verilecek. Önümüzdeki 5 yılda 400’e yakın yatırım çekmek için özel teşvikler verilecek. Teknik eğitim merkezi, bölgesel yönetim merkezi, ortak hizmet merkezi ve teknik destek merkezi gibi hizmet yatırımları öncelikli olarak desteklenecek.
Nitelikli hizmet girdilerinin sanayide kullanımını arttıracak yatırımlar ile eğitim, sağlık, finans sektörlerine yönelik teknolojiler ile akıllı ev uygulamalarını ve giyilebilir teknolojileri geliştiren yatırımlarına da desteklenecek alanlar arasında yer verildi.
Türkiye’nin iklim değişikliği ile mücadelesini ve iklim değişikliğine uyumunu destekleyecek yatırımlar, Türkiye için nitelikli UDY projeleri arasına dahil edildi. Son 10 yılda bu profilde 121 proje çekildiğine dikkat çekildi. Önümüzdeki 5 yılda başta güneş, rüzgar, jeotermal ve yeşil hidrojen olmak üzere yenilenebilir enerji kaynaklarından enerji üreten yatırımlar; yenilenebilir enerji üretimini mümkün kılacak teknolojileri ve ürünleri geliştiren yatırımlar; e-mobilite ekosistemine yönelik yatırımlar (elektrikli/hidrojenli araç ve aksamları, batarya vb.); döngüsel ekonomiyi destekleyici yatırımlar; çevre teknolojilerinin kullanımına ve yaygınlaştırılmasına yönelik hizmet yatırımları ve enerji verimliliğini artırıcı teknolojileri geliştiren ve üreten yatırımlar olmak üzere en az 120 nitelikli yatırımın Türkiye’ye çekilmesi hedefi kondu.
Yeşil enerjiye erişim kolaylaştırılacak…
Yenilenebilir enerji üretiminin artırılması, iklim ve çevre dostu teknolojilerin yaygınlaştırılması ve yatırımcıların yeşil enerjiye erişiminin kolaylaştırılması sağlanacak. Yeşil dönüşüm sürecini destekleyecek nitelikli UDY projelerinin çekilebilmesi için döngüsel ekonomi ve sürdürülebilirlik odaklı yatırım ortamı iyileştirilecek.
Avrupa Yeşil Mutabakatı olmak üzere Türkiye’nin yeşil dönüşüm sürecini destekleyecek uluslararası standartlar ve düzenlemeler takip edilerek üretim ve ticarete yönelik düzenlemeler yapılacak. Düşük emisyonlu ve dijital üretim teknikleriyle bütünleşik, çevre dostu politikalar hayata geçirilecek. Enerji verimliliği ve tasarruf potansiyeli yüksek teknolojik yatırımların çekilebilmesi için uygun yatırım ortamı sağlanacak.
Dijitalde liste geniş
Yeşil dönüşümü desteklemenin yanında nitelikli istihdam alanlarının oluşmasını da sağlayarak, dijital dönüşümünü destekleyecek yatırımlar da Türkiye için nitelikli UDY projeleri arasına alındı. Son 10 yılda bu profilde 214 proje çekilirken, önümüzdeki 5 yıl için 240 proje çekme hedefi kondu. Yarı-iletken, elektronik parça ve bileşenler ile bilgi-iletişim sektörlerine gelen yatırımlar, elektronik ticaret, platform ekonomileri ve paylaşım ekonomileri gibi hizmet sunum kanallarının gelişimini destekleyici yatırımlar; yazılım ve oyun geliştirme sektörlerine gelen yatırımlar desteklenecek yatırımlar arasında başı çekecek.
Bilgi-iletişim ve internet alanındaki fiziksel altyapıyı geliştirici yatırımlar (geniş bant, kablolu ve kablosuz bağlantı, veri merkezi altyapısını destekleyici yatırımlar vb.); geleneksel sektörlerin dijitalleşmesini destekleyici yatırımlar (yapay zeka, 3 boyutlu yazıcı, büyük veri analitiği, blok zinciri, bulut bilişim, siber güvenlik, nesnelerin interneti, sanal/ artırılmış gerçeklik teknolojileri vb.) ve eğitim, sağlık, finans sektörlerine yönelik teknolojiler ile akıllı ev uygulamalarını ve giyilebilir teknolojileri geliştiren yatırımlara da öncelik verilecek.
‘Küresel tedarik zinciri yatırımları’ artıracak
Nitelikli istihdam oluşturma, verimliliği ve ihracatı arttırma ve yerel şirketlerle kurdukları güçlü bağlantılar sayesinde bilgi ve teknoloji transferi sağlama potansiyeline sahip ‘küresel tedarik zincirleri’ yatırımları da desteklenecek.
Bu alanda son 10 yılda 539 nitelikli yabancı yatırım çekilirken, önümüzdeki 5 yıl için 360 şirket hedefi kondu. Otomotiv, makine ve kimya gibi orta yüksek; ilaç, havacılık, yarı iletken gibi yüksek teknolojili sektörlere gelen üretim, Ar-Ge, tasarım ve inovasyon merkezi yatırımları; ulaştırma, lojistik, dağıtım ve depolama kapasitesini geliştiren altyapı yatırımları; sektöründen bağımsız lojistik, dağıtım ve depolama merkezi yatırımları ile tedarik zincirlerine yönelik satın alma ofisi yatırımlarına öncelik verilecek
‘Bilgi yoğun yatırımlarda’ 300 yatırım hedefi
Son 10 yılda 357 nitelikli yabancı yatırım çekilen “bilgi yoğun yatırımlar” alanı için önümüzdeki 5 yıl için 300 yatırım çekme hedefi kondu. Bu hedef için fen, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarında iş oluşturma potansiyeli fazla olan yüksek teknolojili sektörlere yönelik üretim yatırımları (havacılık, bilgi-iletişim ekipmanları, tıbbi cihaz, ilaç, yarı-iletkenler, yazılım ve bilgi teknolojileri hizmetleri, uzay ve savunma vb.); bilgi-iletişim altyapısını geliştiren yatırımlar (5G ve ötesi teknolojiler, internet, veri merkezi, kablosuz iletişim projeleri vb.); kreatif endüstrilere yönelik yatırımlar (mimari tasarım, moda tasarımı, film, eğitim içerikleri ve teknolojileri geliştirme, video oyunları vb.) ve nitelikli hizmet girdilerinin sanayide kullanımını artıracak yatırımlar (yapay zeka, 3 boyutlu yazıcı, robot teknolojileri, büyük veri analitiği, blok zinciri, bulut bilişim, siber güvenlik, nesnelerin interneti, sanal/ artırılmış gerçeklik teknolojiler vb.) öncelikle desteklenecek.
Nitelikli finansal yatırımlar ve fonlar için hedef belirlenmedi
Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınmasına katkı sağlayacak finansal yatırımlar için bir hedef belirlenmedi ama Türkiye’ye çekilmesi için çaba harcanacak. Türkiye’nin teknoloji girişimciliği (start-up) ekosistemini güçlendirecek fon yatırımları; tohum fonlaması ve kitlesel fonlama gibi faaliyetlere gelen yatırımlar; melek yatırım ağını geliştirici finansal yatırımlar ve girişim sermayesi yatırım fonları, özel sermaye fonları, uluslararası kalkınma finansmanı kuruluşları, aile ofisleri, varlık fonları, emeklilik fonları ve varlık yönetim şirketleri tarafından sürdürülebilir projelere yapılan yatırımlar desteklenecek.
Yatırım ve istihdam için eğitimde de reformist adımlar atılacak
-Nitelikli beşeri sermayenin geliştirilmesi sağlanacak.
-Yeni çalışma modellerine uygun mevzuat çalışmaları yapılacak.
-Fen, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarında eğitim ve istihdamın artırılmasını sağlayacak programlar geliştirilecek.
-Nitelikli UDY profillerinin ihtiyaç duyduğu yetkin Ar-Ge personelinin yetiştirilmesi sağlanacak.
-İnsan kaynağının mesleğe özgü yabancı dil becerileri geliştirilecek.
-Mesleki eğitim kalitesinin ve itibarının artırılmasına yönelik çalışmalar yapılacak.
-Mesleki ve teknik eğitim alan bireylerin işgücü piyasasına geçişleri kolaylaştırılacak.
-Türkiye’nin insan kaynakları alanında uluslararası görünürlüğünün artırılacak.
-Yurtdışındaki nitelikli insan kaynağının ülkeye çekilmesi ve mevcut yeteneklerin elde tutulması için hedef odaklı çalışılacak.
-İşgücüne dâhil olmayan nüfusun ekonomide aktif hale gelmesi amacıyla kadın ve gençler başta olmak üzere işgücüne katılımın teşvik edilmesine yönelik çalışmalar yürütülecek.
Sosyal ve lojistik eksikleri olmayan yatırım alanları
Nitelikli uluslararası yatırım için çevresel ve sosyal etkiler ile lojistik gereksinimler de dikkate alınarak geliştirilecek. Arazi tahsis süreçleri kolaylaştırılıp, süresi kısaltılacak. Teknoloji girişimciliği ekosisteminin geliştirilmesi amacıyla gerekli fiziksel, hukuki ve dijital altyapı güçlendirilecek. Alternatif ve yenilikçi finansman imkânlarının artırılması sağlanacak. Nitelikli UDY projelerinin hızla hayata geçmesini teminen bürokratik süreçlerin kolaylaştırılacak. Bürokratik işlemler dijitalleştirilecek ve maliyetlerin azaltılacak.